Identiteit en klonen

Ulrike Bolenz' reflectie op de tijdsgeest

Ulrike Bolenz is een kunstenares die haar werk baseert op politieke en maatschappelijke ontwikkelingen die haar boeien of die ze bijzonder karakteriserend acht voor deze tijd. De vraag naar identiteit, macht, en de maakbaarheid van de mens lopen als een rode draad door haar oeuvre. Van Dopplung tot Gemini, haar installaties onderzoeken de verdubbeling van de mens — of het nu gaat om klonen, de invloed van technologie, of de verlangens die de samenleving drijven.

Wij spraken met haar over de thema’s die haar fascineren, van de ethiek rond genetica tot de invloed van films en de veranderingen in de perceptie van naaktheid.

DNA van een portret

“De thema’s in de kunst blijven grotendeels onveranderd. Het gaat over liefde, dood, oorlog, geluksgevoel, schoonheid, macht, geweld…” Wat Ulrike echter interesseert, is het typisch eigentijdse daarvan. Een voorbeeld is de vraag naar de identiteit van de mens, een centrale vraag doorheen de eeuwen. ‘Wie ben ik?’ Een interessante vraag die zich in elke tijd anders stelt. In oude portretten probeerde men de identiteit van de persoon te grijpen door zaken toe te voegen aan het schilderij die hem of haar typeerden, zoals tekens die een religie aangeven. “In mijn werk durf ik voor die reden wel eens een DNA-code te verwerken.”

Besen, Besen! Sei’s gewesen!

Hoewel de eerste ideeën voor Gemini en Dopplung al dertig jaar geleden ontstonden, blijven de thema’s razend actueel. Net als met het debat in de jaren ’90 over klonen, worstelen we op vandaag met dezelfde morele grens in onze ontwikkelingen “We zetten iets in gang dat we misschien niet meer kunnen stoppen of beheersen.” zegt ze, zonder het belang ervan te ontkennen. “Zo heeft CRISPR bijvoorbeeld een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van medicijnen tegen Corona”. Intussen is de ethische vraag rond gentechnologie gaan liggen, maar maakt het plaats voor nieuwe: AI — en inmiddels zelfs ASI, die de menselijke intelligentie overstijgt. “Want hoewel we het misschien niet meer kunnen beheersen, is er anderzijds de verlokking van de enorme mogelijkheid die zich daar biedt.” En die verlokking is niet enkel van deze tijd. In het interview verwijst Ulrike naar Der Zauberlehrling van Goethe, over een leerling die dacht met een spreuk van de tovenaar een bezem zijn werk voor hem te laten doen, maar finaal de bezem niet meer in bedwang kan houden.